میران سیستان

 

 

 طایفه میر یکی از بزرگترین و کهن ترین طوایف سیستانی است. این طایفه از سابقه و قدمتی طولانی در سرزمین سیستان برخوردار است و در طول تاریخ سیاسی سیستان ، دفاع از سیستان دربرابر هجوم اقوام بیگانه و پرورش مشاهیر و بزرگان سیستانی از نقش تاثیرگذاری برخوردار بوده است.

خاندان میر از معدود خاندان هایی است که در کتب و نسخ تاریخی نامی از آنها آمده است. کتاب احیا الملوک نوشته ملک شاه حسین سیستانی (کیانی) در دوره صفوی ؛ حاوی مطالب بسیاری است که میتواند در شناخت گذشته این خاندان و تاثیر آن بر تاریخ سیستان کمک کند.

بسیاری از منابع خبر از عرب تبار بودن دودمان میر می دهند. واژه میر در گذشته برای حکام و امرا ، نجیب زادگان و سادات به کار میرفته است. تاکنون محققین نتوانسته اند مشخص کنند این خاندان چه زمانی به سیستان مهاجرت کرده اند و برای شناخت بیشتر این خاندان باید تحقیقات بسیاری صورت پذیرد. برخی از محققان مانند ایرج افشار سیستانی میرهای سیستان و خراسان و حتی بلوچستان را از یک شاخه می داند. برخی منابع شفاهی نیز میران لرستان را بستگان میران سیستان می دانند. به هر صورت باید مدارک مستدل در این زمینه ارائه شود که نیاز به تحقیقات بیشتر محققان محلی و کشوری است. یکی از مشکلات نسب شناسی در ایران سینه به سینه نقل شدن مطالب و کمبود یا عدم منابع نوشتاری است که حل این مسائل را پیچیده می نماید.

برخی بزرگان فامیل میر روایت می کنند در دوره اموی سه امیر به ایران مهاجرت می کنند یکی از آنان در خراسان و مناطق روشناوند ساکن می شوند. یکی در سیستان و دیگری در میرجاوه بلوچستان سکونت اختیار می کنند و میرهای کنونی در سه خطه از فرزندان همان سه امیر هستند.

آنچه از متون تاریخی برداشت می شود میرها در دفاع از سیستان مقابل حملات ازبکان متجاوز در دوره صفوی سهم به سزایی داشتند. نقش میرها در حکومت و فعالیت های سیاسی سیستان در آن دوره چشمگیر بوده و گاه میران باعث ضعف و انحطاط و متواری شدن حکامی می شدند که از آنان رضایت نداشتند.

در فنون کتابت و سرایش نیز در این طایفه افراد متبحری پرورش یافته اند. امروزه خاندان میر عمدتا با فامیل های زیر شناخته می شوند: میر ، میری ، میران ، میرنژاد ، میرعنایت ، میرلشکری ، میرسموری ، میرصادق ، میربها الدین ، میرپاک ، میربادین ، میرخزایی ، پردل ، میر زنده دل ، میری خندان ، دری ، آریایی فر ، میری صراف ، زورقی میر ، میربزرگ ، طالع میر ، میر پور ، پرکاس ، نژادمهر ، میرداد ، میرشهری ، پورمیر ، میرحسینی ،خلیقی ، میرتیموری ، نستوه ، ترسایی ، جهانگرد ، خندان میر ، میرامامی ، میرجمالی ، میرویسی ، قنبری ، میرمرادی ، عنایت ، عنایتی ، میرآوه ، میرخاری ، مظهری ، میرادی ، میرزاده ، میرنیا ، میرجاجی زاده ، میرطاهر ، زائرمیری ، میرویسی و ...

از نظر جمعیتی میرها یکی از پرجمعیت ترین طوایف سیستان و بلوچستان می باشند و برخلاف بسیاری از خاندان های سیستانی که عمدتا در یک منطقه از سیستان متمرکز اند در بسیاری از مناطق سیستان پراکنده اند از جمله مراکز سکونت میرها شهرهای زابل ، زاهدان ، مشهد ، استان گلستان ، سرخس ، شهرک میر ، بنجار ، میلک ، دوست محمد (هیرمند) ، ده فتح الله ، ده صادق ، نیگرد ، محمدآباد (هامون) ، پل اسبی ، ده میر ، حمزه آباد ، کمک ، حسن خون ، صفدرمیر بیک ، جزینک ، بزی شهرکی ، خدنگ ، عباس مراد ، ده حاجی حسین ، مندیلان ، دهنو علیخان ، قاسم آباد ، کلوخی ، ده جبار ، حیدرآباد ، جلال آباد ، برج یوسف ، کرباسک ، ده خمر ، چکل ، ده حاجی ، جهان آباد ، علی جعفر و ... می باشد.

مسئله سیادت

از گذشته افراد کهن سالی از تیره های مختلف میر خبر از سیادت خاندان شان می دادند، این مسئله سینه به سینه نقل می شده است. در کتاب تاریخی احیاالملوک هم صراحتا از تعدادی از میران سیستان با لفظ سید یاد شده است. گویا جدیدا اسنادی مبنی بر سیادت میرها در کتب و نسخ قدیمی در مشهد یافت شده است و شیخ علی فلسفی از شجره شناسان خراسان رضوی این مسئله را تایید کرده و اجازه ثبت سیادت در شناسنامه میرها پس از بررسی های نسبی به آنان داده شده است. اما به طور قطع نمی توان گفت تمام تیره های میر سیادت دارند. جدا از این مسئله در طول سال ها افراد زیادی از دیگر فامیل ها به فامیل میر ملحق شده اند و نام و عنوان میر پیدا کرده اند. مسئله سیادت تنها در چند تیره قوی است و در بسیاری از تیره ها شواهدی یافت نمی شود. برای روشن شدن مسئله سیادت باید تحقیقات مفصلی صورت پذیرد و شیخ علی فلسفی و سایر افراد باید مدارک و اسناد خود را در اختیار عموم قرار دهند.

طایفه میر خود از چند تیره تشکیل شده است:

تیره میران کلانتری

میران کلانتر به نوشته زادسروان نسب خود را به حسن بن صرحان می رسانند. به گواهی احیاالملوک نامبرده به جود و سخا و مکنت در عرب مشهور بوده است. این تیره از دیرباز از خوانین و بزرگ زادگان سیستان بوده اند. از جمله خوانین مشهور این تیره میرجمال خان کلانتر می باشد که بقایای ارگ وی هم اکنون نیز باقیست.

 

تیره میران عمدتا شرق زابل

 این تیره نسب خود را به فردی به نام آقا سید میراسکندر می رسانند. سیادت این تیره توسط شجره شناسانی چون شیخ علی فلسفی مدرسه امام رضا مشهد و علمای مطرحی چون آیت الله نورمفیدی و آیت الله علم الهدی تایید شده است. موضوع سیادت طایفه میر نیازمند تحقیقات بسیاری است. در میان برخی از افراد این خاندان سینه به سینه نقل شده است که نسب شان به یک سید میرسد. اما باید تحقیقات بسیاری صورت پذیرد تا این مسئله کاملا روشن گردد و اینکه کدام تیره ها سید هستند و کدام تیره ها نیستند چرا که امکان الحاق از دیگر طوایف به طایفه میر یا تعویض فامیل به میر بسیار وجود داشته است. از مراکز سکونت این تیره زاهدان ، شهر زابل ، دوست محمد ، جلال آباد ، بنجار ، میلک ، ده جبار ، کلوخی ، چکل ، ده سنجرانی و همچنین شهر مشهد و دشت گرگان می باشد.

 

تیره میران میرعنایت

اجداد این تیره از اهالی منطقه چخانسور و سرزمین های شرقی سیستان بوده اند. این خاندان به تدریج از آن منطقه کوچ کرده و روستاهای امیرآباد ، ده حاجوک ، بولایی ، رند عنایت را ساختند. امروزه فرزندان آن میران در ده فتح الله و اطراف آن ، شهرهای زابل ، زاهدان ، مشهد و استان گلستان زندگی می کنند.

تیره میران عرب خزایی

 این میران خبر از عرب تبار بودن خود می دهند که در گذشته های دور وارد سیستان شده اند.

علاوه بر اینها میرها دارای چندین تیره دیگر نیز هستند و با مطالعات نسب شناسی و تاریخی می توان رشته های گم شده میان آنان را کشف نمود.

تعدادی از شهدای فامیل میر

شهید ابوالقاسم میرحسینی

شهید غلامحسن میرحسینی

شهید سرتیپ خلبان محمد میر

شهید محمدعلی میری

شهید رضا میر

شهید حسینعلی میربزرگ

شهید علیرضا میری

شهید علیرضا پرکاس (میر)

شهید محمدعلی خلیقی (میری)

شهید میرعباس میر

شهید محمدعلی یارمحمدی (میر)

شهید عبدالعلی میر

شهید سیمین ترسایی (میری)

شهید ثنا پردل (میر)

شهید ابراهیم میری

شهید غلامرضا میربهاالدین

 

 

معرفی برخی از افراد خاندان

میرپتان(فتاح)

وی فرد متمکن و صاحب ثروت و شوکت بسیاری بوده است و به روایت بزرگان خاندان آثار استحکام در قلعه وی تاکنون نمایان است. بزرگان فامیل پیشه او را تجارت  عنوان کرده اند. وی جد بسیاری از میران میلک ، دوستمحمد و خدنگ است.

شاه میر میری

ایشان در سال 1302 در روستای حاجی حسین از توابع میلک به دنیا آمدند. قدرت وی در منطقه میلک و توابع از وی خاطرات نیکی برجای نهاده است. وی همواره به تجاوزات افغان ها به خاک ایران با قاطعیت پاسخ می داده است. وطن دوستی و ناموس پرستی و حفظ مرزهای ایران از یورش بیگانه در منطقه مرزی میلک از ایشان یاد و خاطره نیکی بر جای نهاده است. حتی عنوان شده در زمان ایشان اجازه نمی دادند هیچ دختر ایرانی در آن منطقه با بیگانگان ازدواج کند و در سرکوب و متواری کردن مهاجمین افغان بسیار سخت مقاومت می کردند. ایشان در سال 1367 فوت کردند.

مصیب میری

مرحوم مصیب میری از میران شهر هیرمند (دوستمحمد) و از وابستگان و عموزادگان میران میلک بودند. میران دوستمحمد از دیرباز ملاکان و مغازه داران این شهر بوده اند. باغات میران در دوستمحمد هنوز هم در یاد و خاطره بزرگان شهر هست. ایشان بسیاری از اشعار شاهنامه را حفظ بودند و فرزندان را به ادامه تحصیل تشویق می کردند. در ایام انقلاب تحرکات انقلابی بسیاری داشت به گونه ای که تعدادی از اراذل اوباش منطقه توسط عمال رژیم شاه برای یورش به خانه ایشان تطمیع شده بودند که با خواست خدا نقشه آنان برملا گشت و ناکام ماندند. میرها از مهمترین چهره های انقلابی دوستمحمد بودند. دامنه اعتماد مردم و شهرت ایشان به قانونمداری و عدالت به گونه ای بود که مردم از نقاط مختلف سیستان و حتی از کشور همسایه امانات خود را به ایشان می سپردند. و  ایشان با رای و خواسته مردم رییس شرکت تعاون دوستمحمد شد. نامبرده بسیار مومن بوده اند و بسیاری از شب ها در حال نماز شب خواندن دیده می شدند و سرانجام هنگام بازگشت از مراسم بزرگداشت شهدای 7 تیر بر اثر تصادف فوت کردند.

منابع

احیا الملوک ، ملک شاه حسین کیانی

سیستان، جی پی تیت

سیستان نامه، ایرج افشار سیستانی

 

 چنانچه اطلاعاتی درباره خاندان میر دارید از ارائه اطلاعات شما استقبال می کنیم.